مَلایر شهری تاریخی در جنوب شرقی استان همدان و در غرب ایران است.

قدمت سکونت در محل کنونی ملایر به تمدن عیلام بازمی‌گردد. تاسیس شهرکنونی ملایر در دوره قاجار صورت گرفت.

مردم ملایر به زبان فارسی و گویش ملایری صحبت می‌کنند.  

پیشینه منبت ملایر                                           

تاريخچه مستند منبت در شهرستان ملاير به دوره صفويه بازمي­گردد. از شواهدي هم­چون ضریح و دَرِ امامزاده سام و حام ( ع ) (واقع در شهر سامن) مي­توان فهميد كه مصنوعات چوبي در دوره­ صفويه در منطقه­ ملاير توليد مي­شده است.

نقوش استفاده شده روي دَرِ مذكور که هم­اكنون در موزه­ لطفعليان ملاير نگه­داري مي­شود ، گره­هاي هنـدسي است كه نقوش آن با مغار روي چوب، منبت شده است .

كارگاه­ها و شاغلين

طبق آخرين آمار موجود در معاونت صنايع دستي، تعداد 8834نفر هنرمند صنعتگر از بین مردان و بانوان پیش کسوت و جوان در 4944مورد كارگاه­ صنایع دستی شهرستان ملاير فعال و مشغول به کار می­باشند. از بین این تعداد 7972 نفر در 4260 مورد کارگاه منبت چوب به تولید مبلمان منبت مبادرت می­ورزند که این رقم بیش از 90درصد اشتغال صنایع دستی شهرستان را در بر می­گیرد.

مشاغل وابسته به منبت شامل چوب بری، حمل و نقل، نجاری و کلاف سازی، ابزارسازی، ابزارزنی، رویه کوبی و رنگ کاری می­باشد که جمعیت حدود 25هزار نفر را شامل می­شود.

وجود اماکن، ميدان­ها و چهارراه­های نام­گذاری شده منبت و مزین شده به دیگر صنایع دستی، نقش مهمی را در فضاسازی شهری ملایر ایفا نموده است.

نقوش و ويژگي ها: تنوع نقش­هاي شناخته­شده و گاه ابداعي در منبت ملاير به وضوح ديده مي­شود. در بعضي توليدات نقوش به­كار­رفته در ديوارنگاره­ها و سرستون­هاي تخت­جمشيد و گاه حضور نقوش منظم ساده­شده­ گياهي در تلفيق منبت و مشبك چوب دیده می­شوند.

بيشترين نقوش مورد استفاده در منبت مبلمان اين منطقه شامل طرح­های ختایی، گل و بوته، گل و مرغ و ... و از پيچش­هاي طوماري براي منبت دسته مبل­ها استفاده مي­شود. طرح­هاي اصيل و نو با استفاده از پيكره­هاي خوش­تراش، ‌داستان­هاي حماسي و مذهبي، نقش مهمی را در منبت مبل ملاير ايفا مي­كنند.

معمولاً برای طراحی، نقش­مایه­های گیاهی كاربرد زيادي دارند که با نام­های گل پنج­پر يا چندپر، برگ­های ساده و برگ کرفسی ، برگ­هاي پيچك­دار شناخته شده­اند. گل چندپری از اصیل­ترین نقوش به­کار­رفته در طراحی سنتی ایران است. اين گل كه در منبت با شكل­هاي مختلفي طراحي شده­است سال­ها در نقشه­هاي قالي - اين هنر پيشينه­دار ايران زمين - به زيبايي و به وفور ديده شده است.

 

پراكندگي منبت این شهرستان علاوه بر شهرك صنعتي حاجي­آباد به صورت كارگاه­هاي بزرگ فعال، ‌در گوشه و کنار شهر ملاير به صورت كارگاهي يا خانگي و نیز در شهر جوكار در 10 كيلومتري ملاير و روستاي دهنو آورزمان كه شغل بيشتر مردان آن صنعت منبت است، می­باشد.

شهر ملاير در آذرماه 1398 به دلايل پیشینه منبت، وجود استادكاران پيش­كسوت و جوان، وجود دو مورد اتحاديه ويژه منبت و مصنوعات چوبي‌، وجود شهرك منبت در ورودي شهر ملاير كه حدود 80 كارگاه فعال و بيش از 450 نفر مشغول به کار که همه مراحل توليد از ابتدا تا مرحله فروش در اين شهرك انجام مي­پذيرد، دريافت نشان­هاي بين­المللي و ملي صنايع دستي توسط هنرمندان شهر ملاير، ثبت برند شركت­هایی مثل شركت مارليك ، وجود چندين روستاي داراي صنعت منبت در شهرستان، مثل روستاي دهنو آورزمان كه بيشتر مردان آن جهت امرار معاش به حرفه مذكور مشغولند، وجود بازار بزرگ مبل منبت در شهر، دارای بیش از 200 فروشگاه و نمایشگاه خصوصی مبل، جزء نخستين شهرهاي ملي هنر منبت به ثبت رسيد.

جشنواره­های منبت، نمایشگاه­ها و فروشگاه­ها و صادرات مبل منبت شده به شهرهای مختلف کشور از جمله تهران، اصفهان، مشهد و تبریز و کشورهای همسایه از شمال، غرب و جنوب کشور بازارهای مهم فروش مبلمان منبت ملایر می­باشند.

آموزش منبت

در شهر ملایر، آموزش هنرهاي چوبي علاوه بر شيوه­هاي سنتي و سينه به سينه ، به صورت آكادميك به همراه تاسیس مرکز تحقیقات پیشرو مبل منبت و اخذ مجوز سرای نوآوری مبل منبت، برگزاری دوره های آموزشی ماهانه در مرکز فنی و حرفه­ای با محوریت منبت مبل و برگزاري دوره هاي آموزش شاغلين براي صنعتگران صنايع دستي مانند: برندسازي و آشنايي با قوانين مالياتي و... انجام می­پذیرد.